การดำเนินงานประกันคุณภาพการศึกษา

การประกันคุณภาพการศึกษา : ความหมาย

การประกันคุณภาพการศึกษา หมายถึง การบริหารจัดการและดำเนินกิจกรรมตามภารกิจปกติของสถาบันอุดมศึกษา เพื่อพัฒนาคุณภาพของผู้เรียนอย่างต่อเนื่อง สร้างความมั่นใจให้ผู้รับบริการทางการศึกษา ทั้งผู้รับผิดชอบโดยตรง ได้แก่ ผู้เรียน ผู้ปกครอง และผู้รับบริการทางอ้อม ได้ แก่สถานประกอบการ ประชาชน และสังคมโดยส่วนรวม

ระบบและกลไกการประกันคุณภาพการศึกษา

1. การควบคุมคุณภาพ (Quality Control) เป็นการวางแผนและดำเนินงานเพื่อพัฒนาคุณภาพ ประกอบด้วย
   • การกำหนดปรัชญา วิสัยทัศน์ พันธกิจ นโยบาย วัตถุประสงค์ ปณิธานและการวางแผนปฏิบัติงาน
   • การแต่งตั้งคณะทำงานรับผิดชอบตามพันธกิจ
   • การกำหนดมาตรฐานที่มีผลต่อคุณภาพ
   • การกำหนดตัวบ่งชี้
   • การกำหนดเกณฑ์ตัดสินการตรวจสอบหรือการประเมินคุณภาพ
   • การดำเนินงานเพื่อพัฒนาคุณภาพตามกระบวนการ P-D-C-A
   • การรวบรวมหลักฐานอ้างอิงตามกิจกรรมที่ทำเป็นรายตัวบ่งชี้
2. การตรวจสอบคุณภาพ (Quality Audit)

   เป็นการตรวจสอบผลการดำเนินงานตามหลักฐาน หรือร่องรอยของการดำเนินการตามแผนงาน เพื่อการติดตามความก้าวหน้าของการดำเนินการตามแผนงานโดยสังเกตการปฏิบัติงานจริง สัมภาษณ์บุคลากรที่เกี่ยวข้อง ฯลฯ การตรวจดูรายงานการตรวจสอบตนเอง (SSR) และรายงานการประเมินตนเอง (SAR) ตลอดจนรายงานประจำปี

   • การตรวจสอบคุณภาพโดยผู้ตรวจสอบภายใน (Internal Auditor)
   • การตรวจสอบคุณภาพโดยผู้ตรวจสอบภายนอก (External Auditor)
3. การประเมินคุณภาพ (Quality Assessment)
   • การประเมินคุณภาพภายใน โดยกัลยาณมิตรทางวิชาการภายในมหาวิทยาลัยและภายนอกมหาวิทยาลัย เช่น บุคลากรจากมหาวิทยาลัยราชภัฏในกลุ่มมหาวิทยาลัยภาคตะวันออกเฉียงเหนือ (Internal prereview)
   • การประเมินคุณภาพภายนอก โดยสำนักงานรับรองมาตรฐานและประเมินคุณภาพการศึกษา : สมศ. (องค์การมหาชน) ซึ่งจะประเมินคุณภาพการศึกษาทุก 5 ปี

กระบวนการดำเนินงานประกันคุณภาพ

กระบวนการดำเนินงานประกันคุณภาพการศึกษาของมหาวิทยาลัยราชภัฏอุบลราชธานี มี 6 ขั้นตอน คือ

1. การเตรียมความพร้อมของบุคลากร
   • การสร้างความตระหนัก โดยเน้นให้บุคลากรได้เห็นความสำคัญและความจำเป็นตลอดจนคุณค่าของการประกันคุณภาพที่มีต่อตัวบุคคล ระบบ และมหาวิทยาลัยโดยส่วนรวม
   • พัฒนาความรู้และทักษะการประกันคุณภาพ โดยเน้นให้บุคลากรได้มีความรู้ความเข้าใจในความหมาย ขอบข่ายและระบบของการประกันคุณภาพ ตลอดจนทักษะการดำเนินงาน โครงการ กิจกรรมที่สอดคล้องกับมาตรฐาน (องค์ประกอบ) และดัชนีคุณภาพที่ต่อเนื่องและครบวงจร
   • การพัฒนาทีมในการปฏิบัติงาน เป็นความจำเป็นของระบบการประกันคุณภาพที่จะต้องปฏิบัติงานตามภารกิจของมหาวิทยาลัยในรูปแบบการมีส่วนร่วม เช่น ทีมผู้สอน คณะกรรมการบริหารโปรแกรมวิชา คณะผู้วิจัย คณะกรรมการบริหารโครงการ องค์การนักศึกษา สโมสร ชุมนุม ชมรม ฯลฯ
2. การพัฒนาระบบและกลไกดำเนินงาน
   เมื่อทุกคนในมหาวิทยาลัยได้ยอมรับว่าการดำเนินงานประกันคุณภาพการศึกษา เป็นภารกิจประจำของทุกคนที่จะต้องร่วมกันปฏิบัติเพื่อมุ่งสู่คุณภาพ และมหาวิทยาลัยถือว่าการประกันคุณภาพการศึกษาเป็นส่วนหนึ่งของการบริหารการศึกษาของมหาวิทยาลัย ระบบและกลไกที่จะพัฒนาขึ้นนั้น ไม่ใช่สิ่งใหม่ แต่เป็นระบบและกลไกที่พัฒนาขึ้นจากภารกิจประจำของแต่ละบุคคลหรือมหาวิทยาลัยที่สอดคล้องกับมาตรฐานคุณภาพการศึกษาที่มหาวิทยาลัยกำหนดขึ้น ตลอดจนมาตรฐานคุณภาพการศึกษาของชาติ
   
   การพัฒนาระบบและกลไกการประกันคุณภาพ เน้นการพัฒนาระบบจากวัฒนธรรมองค์กรเดิม ไปสู่วัฒนธรรมขององค์กรการเรียนรู้ที่มีมาตรฐานคุณภาพกำกับ
   • จัดระบบโครงสร้างการบริหารองค์กร โดยเน้นการจัดโครงสร้างการบริหารที่เอื้อต่อการใช้ทรัพยากรทางการบริหารร่วมกันเพื่อให้เกิดประสิทธิภาพสูงสุด
   • จัดให้มีคณะบุคคลรับผิดชอบการปฏิบัติตามภารกิจปกติ ทั้งในระดับคณะ ศูนย์สำนักและมหาวิทยาลัย มีคณะกรรมการประกันคุณภาพระดับและมหาวิทยาลัย
   • จัดให้มีหน่วยงานประกันคุณภาพการศึกษาระดับมหาวิทยาลัย ตรวจ ติดตามการดำเนินงานประกันคุณภาพการศึกษาของมหาวิทยาลัย
   • จัดให้มีเจ้าหน้าที่และสิ่งอำนวยความสะดวกในการปฏิบัติงานที่เอื้อต่อกระบวนการประกันคุณภาพการศึกษา

คุณภาพ

คุณภาพ (Quality) หมายถึง คุณลักษณะที่มีมาตรฐานสูง และตั้งใจ จะให้เกิดผลสัมฤทธิ์ไม่ต่ำกว่ามาตรฐานนั้น โดยคำนึงถึงมิติของรูปแบบ (Style) คือ ไม่เพียงแต่คำนึงถึงผลสำเร็จอันน่าชื่นชมเท่านั้น แต่คำนึงถึงคุณลักษณะซึ่งทำให้เกิดผลสำเร็จด้วย

คุณภาพ (The American Heritage Dictionary of English) นิยามไว้ 4 ความหมาย คือ

1. คุณลักษณะหรือคุณสมบัติ
2. ลักษณะธรรมชาติหรือลักษณะที่จำเป็นของสิ่งต่างๆ
3. ระดับของความเป็นเลิศ
4. ตำแหน่งระดับสูงทางสังคม

กลไกลการควบคุมคุณภาพที่สำคัญ คือ หน่วยงาน/กระบวนการในการดำเนินงานและคณะกรรมการที่รับผิดชอบ การประกันคุณภาพการศึกษา ซึ่งอาจจะจัดตั้งในระดับมหาวิทยาลัยและระดับคณะวิชา โดยมีบทบาทหน้าที่และความสัมพันธ์กับองค์กรอื่นๆภายในมหาวิทยาลัยตามระบบดังในแผนภูมิที่ 8